29.6.20

Sa cantzone de su torero pitzinnu

Fotografia iscarrigada dae su web
Non timet su cunfrontu cun su cumponimentu de Garcia Lorca Llanto por Ignacio Sànchez Mejìas, sa cantzone Jeo no ippo torero de Antoninu Mura Ena.
Ambas duas faeddant de morte tràgica, de òmines incorrados dae sos traos, ma forsis sa poesia de Mura Ena faghet umbra a s'elegia de Garcia Lorca, finas ca su protagonista inoghe est unu pitzinnu, Juanne 'Arina, "luvulesu, pitzinnu minore". Su nùmene est de fantasia, però in sa pitzinnia de Mura Ena b'at istadu a beru unu pitzinnu luvulesu incorradu dae unu boe: si naraiat Zorzeddu e de issu no ischimus nudda ma cun custu cumponimentu su poeta l'at fatu immortale.
Minore ancora, a Juanne 'Arina li tocat a traballare ca su babbu est mortu in gherra, e issu "in tempus de laore, a manzanu e a sero" est "de voes e de vaccas punghitore". Una die, unu de sos boes l'at incorradu "in sa jaca 'e s'ortu" ('nel cancello dell'orto') e issu morit gasi, cramende sa mama e disigende de bìere su babbu.
In su delìriu de sa morte, si bisionat caminende a costàgiu de "unu zovanu 'ertu" ('un giovane ferito'), bestidu de biancu, cun un'ispada in manos "e una 'erta in s'ìmbene / chei sa mea" ('e una ferita all'inguine come la mia').
Su giòvanu, unu torero famadu chi si presentat comente sa "glòria de Andalusia", preguntat a su pitzinnu si sa ferida si l'at fata ca fiat torero, e su pitzinnu in manera càndida li rispondet: "Nosse, vostè. Jeo no 'ippo torero. / Jeo 'ippo Juanne 'Arina, / pitzinnu minore" ('Nossignore. Io non ero torero. / Io ero Giovanni Farina, / bambino').
S'ùrtima immàgine chi nos abarrat in ogros est de unu torero artziende a chelu a manu mantesa cun custu pitzinneddu, "torero sardeñolito / niñito del corazon". ('piccolo torero sardo, ragazzino del mio cuore').
Su cumponimentu est in s'òpera "Recuida", unu de sos capolavoros de Antoninu Mura Ena (1908-1994).
Nàschidu in Bono, su poeta e iscritore at bìvidu sos annos de sa pitzinnia in Lùvula cun su tziu Giuanne Antoni Mura, preìderu e iscritore, chi fiat pàrracu de sa bidda.
Pro nd'ischire de prus de sa vida de Mura Ena podides incarcare in custu link.
(GF.P.)

Jeo no 'ippo torero
Jeo 'ippo Juanne 'Arina.
Luvulesu, pitzinnu minore.
In tempus de laore, a manzanu e a sero,
de voes e de vaccas punghitore.
Ma no 'ippo torero.

Jeo no so mortu
a sas chimbe de 'ortadie
(che a Ignacio Sànchez).
Jeo so mortu a s'arveschere
in su creschere.
No b'aiat pro me in s'arena
un'isporta 'e carchina vattuta
a isterrita, supra su sambene.
A mie no m'an vattutu
unu savanu biancu.

Unu voe m'aiat incorratu
in sa jaca 'e s'ortu.
Ohi! chi so mortu
a mamma appo cramatu
a sa jaca 'e s'ortu.

Mamma est vennita a s'ortu.
Apporrimi sa manu
e 'ocaminde, mama
dae custa mala cama
de sa terra 'e s'ortu.
No mi lasses in terra
che infattu 'e gama.
Cramami a babbu, mama,
chi torret dae gherra...

- 'Itzu meu galanu
no lu poto cramare.
Ca babbu est mortu in mare,
e tue ses orfanu,
'itzu meu galanu.

Tue lu des contare
in donzi terra e portu
chi at tentu malu irgrabbu,
'itzu meu galanu.
Tue lu des contare
chi babbu est mortu in mare
in donzi terra e portu
chi babbu in mare est mortu.

Ohi sa calentura, sa calentura!
Unu 'ilu luchente mi porriat caente
babbu su mortu in mare,
mi lu porriat caente a m'ampilare
a caminu 'e chelos.

M'ampilaiat a fiancu
unu zovanu 'ertu,
su solopattu abbertu
de cristallu biancu
e un'ispada in manos.
E una 'erta in s'imbene
chei sa mea.

L'appompiaio jeo
m'appompiaiat isse:
- Estás herido? - Sisse.
- Eres torero? - Nosse.

Vostè juchet in s'imbene una ferta
aberta, chei sa mea.

- Vostè es torero?
- Yo soy un rio de leones.
Gloria de Andalusia.
Tú eres torero?

Nosse, vostè. Jeo no 'ippo torero.
Jeo 'ippo Juanne 'Arina,
pitzinnu minore.
A manzanu e a sero,
in tempus de laore,
de voes e de vaccas punghitore.
Ma no 'ippo torero.
In sa jaca 'e s'ortu
unu 'oe m'haiat incorratu.
Ma no 'ippo torero.

Calla, niñito, calla.
Tú eres torero!
El mas grande torero sardeñolo
demasiado pequeño.

Subimos juntos a los toros celestes.
Toma tu mano pequeña
a este herido leon,
torero sardeñolito
niñito del corazón.